Systemy operacyjne – książki

Wiedza, wiedza, wiedza…

Tworzenie systemów operacyjnych to niszowa dziedzina informatyki. Zajmują się nią nieliczni. Osobiście uważam jednak, że posiadanie wiadomości z zakresu systemów operacyjnych, to absolutny obowiązek każdego szanującego się informatyka. Nie myślę tu oczywiście o umiejętności obsługi Linuksa, czy też administracji Windowsem, tylko o zagadnieniach typu wieloprocesowość i wielowątkowość, synchronizacja procesów i wątków, szeregowanie, zarządzanie pamięcią, czy choćby znajomość zarysu historycznego początków informatyki. Wielu osobom może się wydawać, iż wiedza ta jest całkowicie zbędna „bo przecież ja programuję w .NET i nie robię żadnych wywołań systemowych i nie zarządzam pamięcią, tylko tworzę aplikacje webowe!”. Jasne, tak może być, tylko kompletna nieświadomość tego, co dzieje się „pod spodem”, może doprowadzić niejednokrotnie do katastrofy, a w innych sytuacjach wyjaśnienie takiego, a nie innego zachowania naszej aplikacji leży właśnie w systemie operacyjnym i jego „bebechach”. Jeśli to mimo wszystko nie przemawia, to po prostu powiem, że temat jest bardzo ciekawy i warto go zgłębić, choćby dla przyjemności :)

W dobie internetu, w którym wszystko można znaleźć, może się wydawać, że książki to przeżytek. Sam preferuję uczyć się nowych technologii z tutoriali i dokumentacji, gdyż zapewniają one absolutną aktualność zawartych informacji. Systemy operacyjne, jak już wspominałem wielokrotnie, to inna działka. Wiele wiadomości w tym zakresie to niezmienne od lat fundamenty, pozostałe natomiast zmieniają się bardzo powoli. Książki sprawdzają się tu bardzo dobrze, bo zapewniają całościowe i wyczerpujące podejście. Poza tym, kto nie lubi zapachu farby drukarskiej ponad świecący monitor?

Niekwestionowani liderzy

Rynek książek na temat systemów operacyjnych jest bardzo mały – tak jak mówiłem – nisza. Jak to się jednak mówi – nie ilość, ale jakość! Na polskim rynku niepodzielnie królują dwa tytuły i są to „Systemy operacyjne”, której autorem jest Andrew Stuart Tanenbaum, twórca kultowego systemu MINIX, od którego wiele się zaczeło oraz „Podstawy systemów operacyjnych” autorstwa Abrahama Silberschatza, Petera Baera Galvina oraz Grega Gagne’a. Najnowsze wydanie (trzecie) pierwszej z nich ukazało się w tym roku za sprawą wydawnictwa helion i pokrywa się z najnowszą, angielską wersją, natomiast druga z wymienionych książek wydawana jest przez WNT – najnowsze wydanie z 2005 roku, to wydanie szóste, podczas gdy na świecie mamy już wydanie ósme. Dodatkowo niepokojącym jest fakt, że już od długiego czasu na stronie wydawnictwa widnieje napis „Książka czasowo niedostępna”. Może to oznaczać, że nowe wydanie jest w drodze, albo niestety – jakieś problemy. Dość już jednak suchych faktów, przejdźmy do tego, co książki te oferują i która z nich jest lepsza.

Obie książki oferują całościowe ujęcie tematu. Znajdziemy w nich dużo wyczerpujących informacji na tematy takie jak historia systemów operacyjnych; podstawowe pojęcia; procesy i wątki – IPC, szeregowanie, synchronizacja; zarządzanie pamięcią – stronicowanie i segmentacja, algorytmy alokacji pamięci; system plików; wejście-wyjście; bezpieczeństwo. Dodatkowo „Podstawy systemów operacyjnych” zawierają obszerny rozdział poświęcony rozproszonym systemom operacyjnym, natomiast w ramach rekompensaty „Systemy operacyjne” posiadają duży rozdział o implementacji systemu operacyjnego. Na uwagę zasługują też rozdziały opisujące konkretne systemy operacyjne – co i jak zostało w nich zrealizowane. Oczywiście w książce Tanenbauma informacje dotyczą nowszych wydań konkretnych systemów.

Język obu książek nie jest szczególnie lekki, ale nie powiedziałbym, że czyta się je ciężko – tematyka wymaga (niestety, bądź stety) używania języka formalnego, jednak wszystko daje się zrozumieć. Ciężko też znaleźć fragmenty, w których autorzy „laliby wodę”. Moim zdaniem, udało się im zachować równowagę pomiędzy niejasną zwięzłością, a przesadną obszernością.

Żadna z książek nie wyczerpuje tematu, bo jest to raczej niemożliwe. Obie natomiast prezentują bardzo obszerny kawałek tematu na swoich ponad 1000 stronach. Która z nich jest zatem trafniejszym zakupem? Na dzień dzisiejszy odpowiedź jest prosta – jest to książka „Systemy operacyjne”, ze względu na łatwą dostępność (księgarnia helion 99 zł (!) na dzień dzisiejszy) i większą aktualność (mimo wszystko). „Podstawy systemów operacyjnych” daje się czasem trafić w antykwariatach, na kiermaszach, bądź na allegro, jednak jej cena sięga nierzadko… 300 zł ze względu na swoistą unikalność. Cena zabójcza. Aha, muszę jeszcze wspomnieć, iż obie książki posiadają niebanalne okładki :) Powiedziałbym nawet, że okładka „Systemów operacyjnych” to najciekawiej zaprojektowana okładka, jaką w życiu widziałem. Polecam zobaczyć ;>

Na zakończenie

Naprawdę gorąco zachęcam do przeczytania jednego z tych tytułów – i nieważne czy jesteś programistą, administratorem, architektem, serwisantem, czy reinstalatorem Windowsów – zawsze znajdziesz tam wiele ciekawych informacji, które – nóż, widelec – mogą się kiedyś przydać. A nawet jeśli nie – wiedza jest zawsze sexy i w modzie :)

EDIT 11.10.2010:

Na rynku brak książek rodzimych autorów o tematyce tworzenia czy budowy systemów operacyjnych, jednak właśnie dostałem informację, o pozycji, która niebawem się ukaże – Programowanie systemowe mikroprocesorów rodziny x86 autorstwa Włodzimierza Stanisławskiego i Damiana Raczyńskiego. Myślę, że warto spróbować!